Wilt u veilig blijven? - Belangrijke informatie over de risicofactor vallen (op trappen) en valpreventie

De gevolgen

De gevolgen van een dergelijke val zijn vaak divers en kunnen ernstig zijn. Denk bijvoorbeeld aan een ziekenhuisverblijf, vaak gevolgd door een opname in een verpleeghuis. Het risico op vallen doet zich niet alleen voor bij alledaagse bezigheden, maar ook bij sport of andere vrijetijdsactiviteiten.

Een goed getraind evenwichtsgevoel kan de val opvangen en de gevolgen ervan minimaliseren. Maar mensen met een beperkte mobiliteit hebben een beperkt evenwichtsgevoel en daardoor zijn hun spieren mogelijk niet voldoende getraind. In dergelijke gevallen kunnen de gevolgen soms zeer ernstig zijn.

Intrinsieke en extrinsieke oorzaken/risicofactoren

Valpartijen kunnen worden veroorzaakt door omgevings- (extrinsieke) en persoonlijke (intrinsieke) oorzaken. Omgevingsoorzaken zijn onder meer slechte verlichting, oneffen of gladde oppervlakken, voorwerpen op de grond, ongeschikt schoeisel of het gebruik van slecht aangepaste mobiliteitshulpmiddelen. Persoonlijke oorzaken kunnen angst voor vallen of medicijngebruik omvatten.

Musculoskeletale aandoeningen zoals osteoporose, osteoartritis, een hernia van de wervelkolom of neurologische aandoeningen zoals multiple sclerose, polyneuropathie, infantiele hersenverlamming, Parkinson, epilepsie of beroertes behoren tot de intrinsieke oorzaken.

Verder kunnen een verminderd gezichtsvermogen en gehoor, een verminderd evenwichtsgevoel of spierzwakte en gewrichtsproblemen de oorzaak zijn van een val. Al deze factoren spelen een rol bij beperkte mobiliteit en verminderde loopfunctie, en hier moet rekening mee worden gehouden.

Omgevingsoorzaken/risicofactoren voor vallen (extrinsiek)

• • Slechte verlichting
  • Oneven oppervlakte
  • Gladde oppervlakte
  • Gebruik van ongeschikte mobiliteitshulpmiddelen
  • Tapijtvelgen
  • (Losse) kabels
  • Natte vloer
  • Ontbrekende leuning (een of beide zijden)
  • Te lange en losse kleding
  • Geen stevige / ongepaste schoenen
  • Objecten op de trap / op de vloer

Persoonlijke oorzaken/risicofactoren voor vallen (intrinsiek)

• • Evenwichtsstoornissen of duizeligheid
  • Spierzwakte / gebrek aan kracht
  • Instabiele loopfunctie
  • Gebrek aan lichaamsbeweging
  • Verminderd zicht en gehoor
  • Inname van medicatie
  • Angst om te vallen door eerdere valpartijen
  • Musculoskeletale aandoeningen (osteoporose, artrose, hernia van de wervelkolom, enz.)
  • Gewrichtspijn
  • Neurologische aandoeningen (multiple sclerose, epilepsie, infantiele hersenverlamming, polyneuropathie, parkinson, beroerte, enz.)

Een aanzienlijk deel van de valpartijen vindt plaats op de trap en met name die valpartijen kunnen ernstige gevolgen hebben. In de VS sterft elke 20 minuten een oudere door een val (https://www.nsc.org/home-safety/safety-topics/older-adult-falls) en trappen zijn betrokken bij 1.900 doden en 1,3 miljoen bezoeken aan de spoedeisende hulp in de VS (National Safety Council 2011; Pauls 2011).

Het slachtoffer is bij een val van de trap vaak zelf verantwoordelijk. Het komt niet zelden voor dat iemand van de trap valt door een gebrek aan veiligheidsbewustzijn of te snel lopen. Dit maakt valpreventie een vereiste.

Daarom hebben we een aantal richtlijnen opgesteld om ervoor te zorgen dat de trap veilig te gebruiken is.

Trappen moeten, ongeacht uw leeftijd, altijd op een geconcentreerde, attente en rustige manier worden gebruikt. Gebruik altijd de leuning, en indien aanwezig, beide leuningen. Zorg er in uw eigen huis voor dat er geen voorwerpen op de trap liggen. Of u nu thuis bent of onderweg, u moet stevig antislip-schoeisel dragen dat u de nodige ondersteuning biedt. Zorg voor een vrij uitzicht en vrije handen. Als laatste richtlijn moet u oppassen dat u geen losse kleding draagt die bijvoorbeeld vast kan komen te zitten in de leuningen en daardoor uw evenwicht kan verstoren.

1. Geconcentreerd, opmerkzaam en rustig de trap aflopen
2. Gebruik leuningen
3. Laat geen voorwerpen op de trap liggen
4. Draag stevig en slipvast schoeisel
5. Vrij uitzicht bij traplopen
6. Vrije handen
7. Draag geen te loshangende kleding

Welke gevolgen kan een val van de trap hebben voor de betrokkene?

Of het nu gaat om senioren of mensen met beperkte mobiliteit - een val resulteert vaak in angst voor toekomstige valpartijen. Dit kan vervolgens leiden tot verhoogde immobiliteit en een slechtere balans doordat dagelijkse beweging wordt vermeden. Fysieke gevolgen zijn meestal kneuzingen, verstuikingen, breuken, snijwonden en hematomen.

De meest voorkomende breuken zijn dijbeen- en heupfracturen, die wederom leiden tot een langdurige en vervelende revalidatie. Van de trap vallen leidt echter niet alleen tot fysieke maar ook tot psychologische gevolgen.

De angst voor trappen en toekomstige valpartijen is hier één van. Omdat traplopen zowel binnenshuis als buitenshuis wordt vermeden, zit het slachtoffer vaak vast in zijn eigen huis en is grotendeels afgezonderd van zijn sociale netwerk - dat wil zeggen: familie en vrienden. Als deze angst niet actief wordt behandeld, kan dit leiden tot sociale isolatie en/of depressie.

Sociale isolatie en verminderde mobiliteit zorgen ervoor dat veel patiënten zelfvertrouwen en het vertrouwen in hun eigen kunnen verliezen. Tegelijkertijd worden onafhankelijkheid en zelfredzaamheid steeds minder. In het ergste geval kan dit leiden tot een zorgbehoefte.

Gevolgen van een val

• Vermijdingshouding leidt tot een grotere immobiliteit en een slechtere lichaamsbalans door minder dagelijkse beweging
• Sociale en psychologische gevolgen uit angst voor opnieuw vallen (depressie en sociale isolatie)
• Lichamelijke gevolgen (fractuur van de femur-/heupfractuur, kneuzingen, verstuikingen, hematomen, fracturen en snijwonden)
• Minder onafhankelijkheid en zelfredzaamheid
• Minder zelfvertrouwen
• Mogelijke zorgafhankelijkheid

Wanneer ouderen vallen, kan dit kritiek zijn. Het is niet ongebruikelijk dat oudere mensen bij een val een gebroken dijbeenhals of bekkenfractuur oplopen, wat wederom leidt tot een langdurig herstelproces met ziekenhuisopname en revalidatie.

Zeker op oudere leeftijd hebben deze ongevallen een grote impact op de kwaliteit van het leven. Maar dit treft niet alleen senioren. Mensen met loopproblemen die afhankelijk zijn van hulpmiddelen zoals rollators, krukken of looprekken, zien de trap als een groot of zelfs onoverkomelijk obstakel. Dit omvat mensen met neurologische aandoeningen zoals MS, epilepsie of CP, musculoskeletale aandoeningen of mensen met evenwichtsstoornissen.

Valpreventie is daarom uitermate belangrijk.

Voor het veilig gebruik van trappen gelden de volgende essentiële eisen van de Europese Technische Beoordeling (ETA). Deze richtlijnen omvatten onder meer een comfortabele traphelling met voldoende tredeafmeting, een stevige opstap- en platformopstelling, een goede verlichting van de gehele trap en veilige en stevige leuningen.

Voor valpreventie zijn er verschillende hulpmiddelen. Deze maken het traplopen veiliger en helpen het vallen op de trap zo goed mogelijk te voorkomen. Denk hierbij aan leuningen (liefst aan beide zijden), antislipranden, trapliften, antisliprubbers (stepmatten), kleurmarkeringen op de trap en het dragen van ABS sokken of stevige schoenen. Hulpmiddelen die worden gebruikt om op een vlakke ondergrond te lopen, zoals rollators, krukken en wandelstokken, mogen niet op de trap worden gebruikt, tenzij ze gebruikers training hierin hebben gehad met een therapeut. De bovengenoemde tools ondersteunen de gebruiker echter niet actief bij valgevaar. Tot voor kort bestond er nog geen traphulp die de gebruiker in beweging hield en de nodige veiligheid en ondersteuning bood bij het dagelijkse traplopen.

Valpreventie op trappen

Een in Noorwegen ontwikkeld innovatief traphulpmiddel biedt nu de nodige ondersteuning en veiligheid die de gebruiker nodig heeft bij het traplopen. De traphulp AssiStep is een kosteneffectief alternatief voor een traplift en zorgt ervoor dat de gebruiker in beweging blijft. Hierdoor traint de gebruiker actief het lopen van trappen en vergroot hij de veiligheid op trappen. Dit zorgt voor een veiliger gebruik van trappen, zelfs buitenshuis, en helpt toekomstige valpartijen te voorkomen. AssiStep kan op korte termijn worden geïnstalleerd, aangezien er geen vergunningen of elektrische aansluitingen nodig zijn. Het systeem is modulair opgebouwd en kan op bijna alle soorten trappen worden geïnstalleerd.

Vallen en vooral van de trap vallen, moet niet lichtvaardig worden opgevat. Als u valpreventie wilt garanderen, dan dienen de richtlijnen voor veiligheid op trappen en de essentiële eisen van de ETA voor de veiligheid bij het gebruik van trappen te worden toegepast.

Voor actieve valpreventie raden we ook het gebruik van veiligheidshulpmiddelen aan voor de trap. Een andere belangrijke kwestie voor mensen met verminderende loopfunctie is het behouden en ontwikkelen van hun mobiliteit en kracht om veilig lopen zowel thuis als buitenshuis te garanderen.

Zie ons blogartikel ''Verbeter uw mobiliteit en loopveiligheid - de beste tips om actief te blijven door gerichte training in het dagelijks leven'' voor tips. Wij wensen u veel veiligheid en meer rust bij het lopen en traplopen!